Budgetlijn
Definitie
De budgetlijn is een eenvoudig model om keuzes te analyseren en geeft de combinatie van bestedingsmogelijkheden weer bij een gegeven budget.
Extra uitleg
In de economie staat het maken van keuzes centraal. Er is spanning tussen enerzijds onbeperkte behoeften en anderzijds beperkte middelen. Als je iets kiest, kun je het andere niet meer doen. De opbrengsten van het alternatief waar je niet voor kiest, noemen we opofferingskosten. In dit vereenvoudigde model kijken we naar Bob die zijn zakgeld volledig besteedt aan twee producten:
- Budget (zakgeld Bob): € 100
- Prijs hamburger: € 5,00
- Prijs ijsje: € 2,50
De budgetlijn in een grafiek:
De budgetlijn in een vergelijking:
Omdat in het model geldt “budget = uitgaven”, kun je eenvoudig de vergelijking van de budgetlijn opstellen. Voor de situatie waarin Bob elke maand € 100 zakgeld krijgt en hij zijn zakgeld helemaal aan eten besteedt – waarbij hij kiest tussen ijsjes (€ 2,50 per stuk) en hamburgers (€ 5,00 per stuk) – krijg je de volgende vergelijking van de budgetlijn:
- Budget = P₁ x q₁ + P₂ x q₂
- 100 = 5 x q₁ + 2,50 x q₂
- -5 x q₁ = 2,50 x q₂ – 100
- q₁ = -0,5 x q₂ + 20
met
- P₁ = de prijs van een hamburger
- P₂ = de prijs van een ijsje
- q₁ = het aantal hamburgers
- q₂ = het aantal ijsjes
Twee veranderingen van de budgetlijn
Prijsverandering:
- De prijs van een hamburger stijgt van € 5,00 naar € 6,25. (Het budget blijft € 100.)
- De richtingscoëfficiënt (ook wel: hellingshoek) verandert. De nieuwe budgetlijn loopt minder steil.
Budgetverandering:
- Het budget stijgt van € 100 naar € 125.
- De budgetlijn verschuift evenwijdig naar rechts.
- Bob kan meer hamburgers en meer ijsjes kopen in vergelijking met de oude situatie.
Alle Economie begrippen
8
A
- Aanbod van arbeid
- Aanbodoverschot
- Aandeel
- Aanmerkelijk belang
- Aanvullende verzekering
- Aanzuigeffect
- Absoluut kostenvoordeel
- Acceptatieplicht
- Accijns
- Aflossing
- Afnemende meeropbrengsten
- Afromen van het consumentensurplus
- Aftrekpost
- Afwentelen
- Afzet
- Allocatie van productiefactoren
- Allocatiefunctie
- Animal spirits
- Annuïteit
- Annuïteitenlening
- Anticyclisch begrotingsbeleid
- AOW
- Appreciatie
- Arbeid
- Arbeidsinkomensquote (AIQ)
- Arbeidsjaar
- Arbeidsmobiliteit
- Arbeidsparticipatie
- Arbeidsproductiviteit (apt)
- Arbeidsverdeling
- Armoedeval
- Asymmetrische informatie
- Automatische conjunctuurstabilisatoren
- Autonome consumptie
- Autonome variabele
- Autoriteit Consument en Markt (ACM)
- Averechtse selectie
B
- Bankrun
- Basisinkomen
- Basisjaar
- Basisverzekering ziektekosten
- Bedrijfspensioen
- Begrotingsbeleid
- Begrotingssaldo
- Belastbaar inkomen
- Belastbaar vermogen
- Belasting ontduiken
- Belasting ontwijken
- Belastinglek
- Beleggen
- Beroepsbevolking
- Beroepsgeschikte bevolking
- Berovingsprobleem
- Beslisboom (spelboom)
- Best response methode
- Bestedingsevenwicht
- Bestedingsinflatie
- Bestedingsmethode
- Besteedbaar inkomen
- Betalingsbalans
- Betalingsbereidheid
- Bezettingsgraad
- Binnenlands inkomen
- Bonus-malussysteem
- Box 1
- Box 2
- Box 3
- Break-even afzet
- Break-even analyse
- Break-even omzet
- Break-even punt
- Brede welvaart
- Breedte-investering
- Bruto binnenlands product (bbp)
- Brutoloon
- Btw
- Budgetlijn
C
- Categoriale inkomensverdeling
- Centrale bank
- Ceteris paribus
- Chartaal geld
- Collectieve aanbodlijn
- Collectieve arbeidsovereenkomst (cao)
- Collectieve dwang
- Collectieve goederen
- Collectieve lasten
- Collectieve lastendruk
- Collectieve vraaglijn
- Comparatief kostenvoordeel
- Complementaire goederen
- Conjuncturele werkloosheid
- Conjunctuur
- Conjunctuurindicator
- Constante schaalopbrengsten
- Consumentenprijsindex (CPI)
- Consumentensurplus
- Consumentenvertrouwen
- Consumptief krediet
- Consumptiefunctie
- Contante waarde van één bedrag
- Coöperatief spel
- Crowding-out effect
D
- Deciel
- Deeltijdwerk
- Deflatie
- Degressief belastingtarief
- Degressief variabele kosten
- Dekkingsgraad
- Denivelleren
- Depositogarantiestelsel
- Depreciatie
- Desinvesteringen
- Devaluatie
- Diensten van derden
- Diepte-investering
- Direct opeisbare verplichtingen
- Directe belasting
- Directe ruil
- Dividend
- Doelmatigheidsbeginsel
- Dominante strategie
- Doorlopend krediet
- Draagkrachtbeginsel
- Drempelinkomen
- Duaal mandaat van een centrale bank
- Dumping
- Duopolie
- Dynamisch spel
E
- Economie
- Economische en monetaire unie (EMU)
- Economische groei
- Economische kringloop
- Economische scholen en het IS-MB-GA model
- Economische unie
- Effectieve ondergrens van de nominale rente
- Effectieve vraag (EV)
- Eigen risico
- Eigenwoningforfait
- Eindwaarde van een bedrag
- Elastische vraag
- EMU-normen
- Endogene variabele
- Enkelvoudig mandaat van een centrale bank
- Enkelvoudige interest
- Europese Centrale Bank (ECB)
- Evenwichtshoeveelheid
- Evenwichtsprijs
- Exogene variabele
F
- Feitelijk monopolie
- Financiële levensloop
- Financiële rekening
- First mover
- Fiscale bijtelling
- Frictiewerkloosheid
- Functies van geld
- Fusie
G
- GA-curve
- Geïmporteerde inflatie
- Geld
- Geldillusie
- Geldmarkt
- Geldontwaarding
- Geldschepping
- Geldvernietiging
- Geloofwaardige zelfbinding
- Gemeenschappelijke markt
- Gemiddelde belastingdruk
- Gemiddelde constante kosten (GCK)
- Gemiddelde opbrengst (GO)
- Gemiddelde variabele kosten (GVK)
- Gemiddelde winst (GW)
- Gevangenendilemma (prisoner's dilemma)
- GINI-coëfficiënt
- Giraal geld
- Goederen- en dienstenrekening
- Grijze druk
- Groen bbp
- Groene druk
H
- Harberger driehoek (deadweight loss)
- Heffingskorting
- Heffingsvrij vermogen
- Herfinanciering
- Herhaald spel
- Herverdelingsfunctie
- Heterogene producten
- Hoeveelheidsaanpasser
- Homogene producten
- Hoogconjunctuur
- Human capital
- Human Development Index (HDI)
- Huur
- Huurkoop
- Hyperinflatie
- Hypotheek
- Hypotheeklening
- Hypotheekrenteaftrek
I
- i/a ratio
- Incidentele loonstijging
- Indexcijfer
- Indexeren
- Indirecte belasting
- Indirecte ruil
- Individuele aanbodlijn
- Individuele arbeidsovereenkomst
- Individuele goederen
- Individuele vraaglijn
- Inelastische vraag
- Infant industry
- Inferieure goederen
- Inflatie
- Inflatieverwachting
- Informele economie
- Inkomenseffect
- Inkomenselasticiteit van de vraag
- Inkomensevenwicht
- Inkomensoverdrachten
- Inkomensrekening
- Inkomstenbelasting
- Inkoopwaarde van de omzet
- Innovatie
- Interbancaire geldmarkt
- Interest (rente)
- Internaliseren van een extern effect
- Internationale concurrentiepositie (ICP)
- Intertemporele budgetlijn
- Interveniëren
- Intrinsieke waarde van geld
- Inverdieneffect
- IS-curve
- IS-MB blok
- IS-MB-GA model
J
K
- Kapitaal
- Kapitaaldekkingsstelsel
- Kapitaalexport
- Kapitaalgoederen
- Kapitaalimport
- Kapitaalintensief
- Kapitaalmarkt
- Kapitaalproductiviteit
- Kartelvorming
- Keynes
- Keynesiaans model
- Keynesiaanse kruis
- Klassieken
- Koopkracht
- Kopen op afbetaling
- Kortlopende termijndeposito's
- Kosteninflatie
- Kostprijs (GTK)
- Krappe arbeidsmarkt
- Kruiselingse prijselasticiteit van de vraag
- Kwalitatieve structurele werkloosheid
- Kwantitatieve structurele werkloosheid
- Kwantitatieve verruiming
- Kwintiel
L
- Laagconjunctuur
- Langlopende termijndeposito's
- Levensverzekering
- Leveringsbereidheid
- Lineaire lening
- Liquide middelen
- Liquiditeitsoverschot
- Liquiditeitspercentage (dekkingspercentage)
- Liquiditeitstekort
- Loon
- Loon- en prijsrigiditeit
- Loon-prijsspiraal
- Loonelasticiteit van het arbeidsaanbod
- Loonheffing
- Loonkosten
- Loonkosten per product
- Loonmatiging
- Loonruimte
- Loonstarheid
- Lopende rekening
- Lorenzcurve
- Luxe goederen
M
- Maatschappelijke geldhoeveelheid
- Maatschappelijke welvaart
- Macro-economische identiteit
- Marginale belastingdruk
- Marginale consumptiequote
- Marginale kosten (MK)
- Marginale opbrengst (MO)
- Marginale spaarquote
- Marketingmix (4 P's)
- Marktaandeel
- Marktevenwicht
- Marktfalen
- Marktmacht
- Marktmechanisme (prijsmechanisme)
- Marktvorm
- Maximale totale omzet (MO = 0)
- Maximale totale winst (MO = MK)
- Maximumprijs
- MB-curve
- Meeliftgedrag
- Minimumloon
- Minimumprijs
- Monitor Brede Welvaart
- Monopolie
- Monopolistische concurrentie
- Moral hazard (moreel wangedrag)
- Multiplier
- Multipliereffect
- Muntunie
N
- Nash-evenwicht
- Nationale spaarsaldo
- Natuur
- Natuurlijke werkloosheid
- Negatieve externe effecten
- Nettoloon
- Niet-beroepsbevolking
- Niet-coöperatief spel
- Nivelleren
- Nominaal inkomen
- Nominale rente
- Nominale waarde van geld
- Non-tarifaire protectie
O
- Objectieve methode
- Obligatie
- Octrooi (patent)
- Oligopolie
- Omslagstelsel
- Omzet
- Onderbesteding
- Onderhandse lening
- Ondernemerschap
- Ongeloofwaardige zelfbinding
- Ontmoedigingseffect
- Open economie
- Opofferingskosten
- Output gap
- Overbesteding
- Overdrachtsbelasting
- Overdrachtsinkomen
- Overheidsbestedingen
- Overheidsconsumptie
- Overheidsinvesteringen
- Overheidsmonopolie
- Overheidssaldo
- Overheidsuitgaven
P
- p/a ratio
- Pacht
- Pareto efficiënt
- Participatiegraad
- Particuliere spaarsaldo (S - I)
- Pay-off
- Pay-off matrix
- Percentiel
- Percentielenratio
- Personele inkomensverdeling
- Persoonlijke lening
- Positieve externe effecten
- Premiedifferentiatie
- Prijsafzetlijn
- Prijscompensatie
- Prijsdifferentiatie
- Prijsdiscriminatie
- Prijselasticiteit van de vraag
- Prijselasticiteit van het aanbod
- Prijsindexcijfer
- Prijsstabiliteit
- Prijsverhogende belasting
- Prijsverlagende subsidie
- Prijszetter
- Prijzenoorlog
- Primair inkomen
- Primaire goederen
- Primaire inkomensverdeling
- Principaal-agentprobleem
- Procent
- Procentpunt
- Procyclisch begrotingsbeleid
- Producentensurplus
- Producentenvertrouwen
- Produceren
- Productdifferentiatie
- Productiecapaciteit
- Productiefactoren
- Productiefunctie
- Productiequotum
- Profijtbeginsel
- Progressief belastingtarief
- Progressief variabele kosten
- Promille
- Proportioneel belastingtarief
- Proportioneel variabele kosten
- Protectie van de handel
Q
R
- Reëel bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking
- Reëel inkomen
- Reële rente
- Refi-rente
- Rekening courant krediet
- Rendement
- Reserveverplichtingen
- Resultaat voor winstbelasting
- Revaluatie
- Risico-aversiteit
- Rood staan
- Ruilen over de tijd
- Ruime arbeidsmarkt
- Ruime geldhoeveelheid
S
- Saldo lopende rekening (E - M)
- Samengestelde interest
- Schaarste
- Schadeverzekering
- Secundair inkomen
- Secundaire inkomensverdeling
- Seizoenswerkloosheid
- Sequentieel spel
- Sociaal Economische Raad (SER)
- Sociale normen
- Sociale verzekeringen
- Sociale voorzieningen
- Solidariteit
- Spaardeposito
- Spaarfunctie
- Spaarlek
- Sparen
- Specialisatie
- Speltheorie
- Staatsobligatie
- Staatspensioen
- Staatsschuld
- Stabiliseringsfunctie
- Stagflatie
- Statisch spel
- Stichting van de Arbeid
- Stroomgrootheid
- Structurele groei
- Structurele werkloosheid
- Subjectieve methode
- Substitutie van de geldhoeveelheid
- Substitutie-effect
- Substitutiegoederen
T
- Tarifaire protectie
- Tegoed bij de centrale bank
- Theorie van de optimale valutagebieden
- Tijdsvoorkeur
- Toegevoegde waarde
- Toegevoegde waarde van de overheid
- Toeslag van de belastingdienst
- Totale constante kosten (TCK)
- Totale factorproductiviteit
- Totale kosten (TK)
- Totale opbrengst (TO)
- Totale surplus
- Totale variabele kosten (TVK)
- Totale winst (TW)
- Transformatie van de geldhoeveelheid
- Trilemma van het monetaire beleid
U
V
- Vacatures
- Vakbond (werknemersorganisatie)
- Valuta-interventie
- Valutareserve
- Valutaspeculatie
- Vaste wisselkoers
- Vennootschapsbelasting
- Verborgen werkgelegenheid
- Verborgen werkloosheid
- Verdiencapaciteit
- Vermogen
- Vermogensmarkt
- Vermogensverdeling
- Verzadigingsinkomen
- Verzonken kosten
- Vlaktaks
- Volkomen concurrentie
- Volksverzekeringen
- Voorraadgrootheid
- Vraag naar arbeid
- Vraagoverschot
- Vrijhandelszone
W
- Waardevast
- Wederzijdse schuldaanvaarding
- Weglekeffect
- Welvaartsvast
- Welzijn
- Werkgelegenheid
- Werkgeversorganisatie
- Werkgeverssurplus
- Werkgeverswig
- Werkloosheid
- Werkloze beroepsbevolking
- Werknemerssurplus
- Werknemersverzekeringen
- Werknemerswig
- Werkzame beroepsbevolking
- Wet van de comparatieve kostenvoordelen (David Ricardo)
- Wet van de toe- en afnemende meeropbrengst
- Wig
- Winst
- Winstmarge
- Wisselkoers
- World Happiness Index
- WOZ-waarde