Budgetlijn

Extra uitleg

In de economische wetenschap wordt veel gebruik gemaakt van modellen. De modellen proberen de werkelijkheid te beschrijven en kunnen als hulpmiddel bij het nemen van beslissingen worden gebruikt. De budgetlijn is een bekend voorbeeld van een eenvoudig economisch model. Ieder punt op de budgetlijn geeft aan hoeveel iemand met een gegeven budget kan uitgeven aan twee producten. Het analyseren van de keuze tussen twee producten is natuurlijk niet heel realistisch maar vergeet niet: het model is een vereenvoudiging van de werkelijkheid! Laten we een voorbeeld bekijken.

Stel dat je elke maand een budget van € 400 hebt waarbij je kunt kiezen tussen twee producten: broden (€ 2 per stuk) en flesjes water (€ 1 per stuk). De budgetlijn geeft alle combinaties van bestedingsmogelijkheden weer bij het gegeven budget. Je kunt bijvoorbeeld 200 broden kopen, maar dan heb je geen geld meer voor flesjes water. Je kunt ook 400 flesjes water kopen maar dan heb je geen geld meer voor brood.

Alle combinaties tussen de uitgaven of bestedingen aan brood en water kun je als volgt in een grafiek weergeven:

budgetlijn (broden versus flesjes water)

De opofferingskosten zijn de opbrengsten van het alternatief waar je niet voor kiest. Als je het ene kiest, kun je het andere niet kiezen. Als je een extra flesje water wilt drinken, moet je 1 / 2 = 0,5 brood opofferen.

Voorbeeld opofferingskosten
Op zaterdag kun je gaan werken als vakkenvuller bij de Jumbo. Je kunt ook gaan sporten of op de bank hangen. Als je besluit om de hele dag op de bank te hangen, verdien je geen geld bij de Jumbo. Deze opbrengsten van het alternatief waar je niet voor kiest, noemen we opofferingskosten.

De vergelijking van de budgetlijn opstellen
Omdat in het model geldt "budget = uitgaven", kun je eenvoudig de vergelijking van de budgetlijn opstellen. Voor de situatie waarin je elke maand een budget van € 400 hebt waarbij je kunt kiezen tussen twee producten: broden (€ 2 per stuk) en flesjes water (€ 1 per stuk) krijg je de volgende vergelijking van de budgetlijn:

Budget = uitgaven
Budget = P₁ x q₁ + P₂ x q₂
400 = 2 x q₁ + 1 x q₂
-2 x q₁ = 1 x q₂ – 400
q₁ = -0,5 x q₂ + 200

met
P₁ = de prijs van een brood
P₂ = de prijs van een flesje water
q₁ = het aantal broden
q₂ = het aantal flesjes water

Twee veranderingen van de budgetlijn
Er zijn twee oorzaken voor een verandering van de budgetlijn:

• De prijs van een product verandert: als de prijs van een product verandert, verandert de hellingshoek / richtingscoëfficiënt van de budgetlijn. Stel dat de prijs van een brood in ons getallenvoorbeeld stijgt van € 2 naar € 3,20. Je kunt nu nog maximaal 400 / 3,20 = 125 broden kopen. Het snijpunt met de y-as verandert. De oude budgetlijn verandert in de nieuwe budgetlijn.
• Het budget verandert: als het budget verandert, verschuift de budgetlijn evenwijdig. Stel dat het maandelijkse budget stijg van € 400 naar € 500. Je kunt (bij de oude prijzen) nu maximaal 500 / 2,00 = 250 broden kopen of maximaal 500 / 1 = 500 flesjes water. De oude budgetlijn verschuift evenwijdig naar rechts / boven.